افزایش مجدد سرعت زیان‌دهی خودروسازان / چرا صنعت خودرو «قفل» شد؟
کاهش بی‌سابقه تولید خودرو و افزایش عجیب رقم زیان‌های انباشته خودروسازان، اتفاقی است که این روزها تصویر آینده صنعت خودرو را مه‌آلود کرده است؛ به طوری که برخی از کارشناسان عنوان می‌کنند در صورتی که مشکلات ساختاری این صنعت رفع نشود، زیان‌ها روز به روز بیشتر و تولید نیز کمتر از این خواهد شد.
تازه‌ترین گزارش‌ها نشان می‌دهد که زیان‌انباشته سه خودروساز اصلی کشور ۲۲ درصد بیشتر شده و از ۳۰۵ هزار میلیارد تومان عبور کرده است. این در شرایطی است که مجموع زیان عملیاتی سال گذشته این سه خودروساز هم با کاهش ۱۴.۸ درصدی به ۲۳.۶ هزار میلیارد تومان رسیده است.
در این میان، گزارشی دیگر از وضعیت تولید سه خودروساز اصلی کشور در فصل بهار ۱۴۰۴ نشان می‌دهد که مجموع تولید خودروهای سواری نسبت به مدت مشابه سال قبل، با افت قابل توجهی همراه شده است.
بر اساس اطلاعات ارائه‌شده در سامانه کدال، سه خودروساز اصلی کشور طی سه‌ماهه نخست امسال در مجموع ۱۷۹ هزار و ۹۳۰ دستگاه خودروی سواری تولید کرده‌اند، در حالی که این رقم در مدت مشابه سال گذشته ۲۰۸ هزار و ۴۲۹ دستگاه بود. به این ترتیب، صنعت خودرو کشور در این بازه زمانی کاهش ۱۳.۷ درصدی معادل ۲۸ هزار و ۴۹۹ دستگاه را تجربه کرده است.
آگاهان به حوزه صنعت خودرو معتقدند که عواملی چون کمبود نقدینگی، عدم تخصیص ارز، بلاتکلیفی در واگذاری، قطعی برق و قیمت‌گذاری دستوری در قفل شدن صنعت خودرو بسیار موثر بوده است.
شاه‌بیت مشکل خودروسازی کجاست؟
در همین رابطه آرش محبی‌نژاد، دبیر انجمن قطعه‌سازان کشور در گفت‌وگو با خبرگزاری خبرآنلاین درباره شرایط کنونی خودروسازی کشور می‌گوید: در صنعت خودرو یک مشکل مزمن دیرینه وجود دارد و آن، بحث زیان‌های انباشته و کمبود نقدینگی است که نمی‌گذارد صنعت خودرو جان بگیرد.
وی می‌افزاید: ما در سال‌های اخیر شاهد بودیم با وجود این‌که خودروسازان کشور توان تولید یک میلیون و ۷۰۰ هزار دستگاه خودرو را دارند و قطعه‌سازان نیز توان تولید بالقوه ۲ میلیون و ۲۰۰ هزار دستگاه خودرو را دارند، اما در چند سال اخیر عملا تولید خودرو از یک میلیون و ۳۰۰، ۴۰۰ هزار دستگاه خودرو بالا نرفته است. این در حالی است که وزارت صمت برنامه‌های بالاتری را هم گذاشته بوده است.
دبیر انجمن قطعه‌سازان کشور عنوان می‌کند: در اتفاق اخیر با توجه به این‌که مطالبات انباشته شده زنجیره تامین خودروسازی از خودروسازان با این جنگ ۱۲ روزه همراه شد، ما جلسات اتاق فکر فوری گذاشتیم و در آن جلسات یک‌سری جمع‌بندی‌هایی داشتیم که یکی، وصول ۲۰ هزار میلیارد تومان از ۵۰ هزار میلیارد تومان مطالبات معوق زنجیره تامین از خودروسازان بود.
محبی‌نژاد توضیح می‌دهد: درخواست ما از دولت و بانک مرکزی این بود که حداقل ۱۰ همت به هر دو خودروساز تسهیلات فوری و بدون فوت زمان بدهند که بتوانند به طور مستقیم به زنجیره تامین خودروسازی تزریق کنند که متاسفانه ما شاهد بودیم که به یک خودروساز هیچ تسهیلاتی داده نشد و برای یک خودروساز دیگر نیز در قالب افزایش حد و سقف اعتباری ۷ همت تسهیلات درنظر گرفته شد.
وی متذکر می‌شود: از طرف دیگر، ما درخواست کرده بودیم که بدهی‌های دولتی مثل بدهی به بیمه، مالیات، برق، آب و گاز را به مدت مشخص فریز کنند. پیشنهاد ما ۳ ماه بود که قطعه‌ساز بتواند خود را جمع و جور کند و بتوانند تولید بادوام و مستمر را انجام دهند و افت تولید نداشته باشیم.
دبیر انجمن قطعه‌سازان تصریح می‌کند:
درخواست سوم ما هم این بود که تکلیف قیمت‌گذاری مشخص شود و قیمت‌گذاری خودرو آزاد شود. در واقع مردم به جای این‌که با قیمت‌های خیلی بالا در بازار خودرو بخرند، با قیمت‌های منطقی و معقولی از درب کارخانه خودرو بخرند و این شکاف بازار عملا در جیب دلالان می‌رود، تا این‌که به جیب تولیدکننده بیاید.
محبی‌نژاد عنوان می‌کند:
در هر صورت این‌ها سه شرطی بود که ما گفته بودیم که اگر حل نشود، علی رقم وجود ظرفیت تولید، تولید افت پیدا می‌کند. این، طلای افت تولید است و موج ریزش شاغلان صنعت قطعه‌سازی شروع شده است، زیرا ماه بعد قطعه‌سازان کشور عملا پولی برای پرداخت حقوق ندارند؛ مگر این‌که اتفاق خاصی بیفتد یا منابع مالی از یک جایی برسد.
وی تاکید می‌کند: ما شاه‌بیت دلیل کاهش تولید را نبود نقدینگی می‌دانیم و اصلی‌ترین دلیل آن، کاهش نقدینگی است. بعد مشکلات دیگر مطرح است. واقعیت این است که مشکلات دیگر به اندازه کسری نقدینگی، این صنعت را دچار افت تولید و مشکل نکرده است.
دبیر انجمن قطعه‌سازان یادآور می‌شود: حالا ممکن است خودروسازان بخشی از قطعاتی را که داشتند، دپو داشتند و بخشی از خودروهایی که ناقص بوده، تولید کردند و در آمار تولیدشان هم آمده، ولی دیگر از این به بعد، کار بدون تزریق نقدینگی انجام نمی‌شود و برای این‌که از افت تولید بیشتر و از دست شاغلان جلوگیری شود، باید فکری برای بحث نقدینگی کرد.
تحریم، جلوی توسعه صنعت خودرو را گرفت
اما در این میان، بابک صدرایی، کارشناس صنعت خودرو در گفت‌وگو با خبرگزاری خبرآنلاین درباره مشکلات خودروسازی کشور می‌گوید: جمیع عوامل، صنعت خودرو را به این حال و روز در آورده است. بحث تخصیص و نبود ارز، کمبود نقدینگی و فشار روی خودروسازان وجود دارد. همچنین عدم پرداخت به موقع مطالبات قطعه‌سازان، عامل کهنه‌ای است که سال‌ها وجود داشته و حالا بیشتر و بیشتر می‌شود.
وی می‌افزاید: بحث کمبود برق، گاز، انرژی و آب در فصل‌های مختلف، چالش‌های مهم خودروسازان است. همچنین چالش جنگ و تاثیراتی که به لحاظ روانی و اقتصادی داشته، همه عواملی است که باعث شده صنعت خودروسازی ایران به این روز برسد. البته عامل مهم‌تر، تحریم‌ها و فشارهای تحریمی بیشتر است که جلوی توسعه صنعت و تولید محصول مدرن‌تر و بهتر را می‌گیرد. پلتفرم‌های قدیمی هم که هر کاری هم بکنید، به لحاظ کیفی و حتی کمی دیگر نمی‌تواند خیلی برای ما تاثیرگذار باشد.
این کارشناس صنعت خودرو عنوان می‌کند: همه این عوامل باعث شده قطعه‌سازی و صنعت خودروسازی ما که به یکدیگر وابسته هستند و قطعا قطعه‌سازی زیربنای صنعت خودروسازی کشور هست، با این مشکلات کنونی مواجه شوند و جا دارد همه این عوامل را کارشناسی و بررسی کنیم و تا جایی که می‌شود، اوضاع را بهبود و سروسامان داد.
افزایش قیمت‌ها چرا نتوانسته مشکل خودروسازی را حل کند؟
این کارشناس صنعت خودرو در پاسخ به این سوال که افزایش قیمت‌ها چرا نتوانسته مشکل خودروسازی را حل کند؟ می‌گوید: ببینید، تقاضای بازار هم مطرح است. بالاخره اتفاقات اقتصادی و دوران پساجنگ و فشارهای اقتصادی که روی کسب‌وکارها وارد می‌شود، همه عاملی است که تقاضا را در درازمدت در بازار خودرو کاهش می‌دهد. ما تا زمانی که شرایط اقتصادی و سیاسی‌مان نرمال نشود و ثبات برنگردد، تقاضای خودرو نه‌تنها افزایشی نمی‌شود، بلکه کاهشی هم می‌شود.
صدرایی می‌افزاید: به نظر من، این یکی از موردهای اصلی است. شاید قیمت‌ها افزایشی می‌شود، اما این افزایش قیمت‌ها در کنار زیان‌های انباشته شده و مطالبات انباشته شده، نمی‌تواند پاسخ‌گو باشد و مثل یک بیماری می‌ماند که این‌قدر دردها و مشکلش انباشته شده که حالا هر چه هم به او دارو بدهید، درد کمتر نمی‌شود و حتی بعضا بیشتر هم شود.
وی در ادامه می‌گوید: ما در کش و قوس این هستیم که خصوصی‌سازی صنعت خودرو اتفاق بیفتد و دائما این موضوع را مطرح می‌کنیم و همین موضوع، عاملی است که در کاهش تولید خودرو اثرگذار است. مشخص نیست خصوصی‌سازی می‌شود یا نمی‌شود! اصلا خصوصی‌سازی که اتفاق می‌افتد، اسمش خصوصی‌سازی است و در عمل چیز دیگری غیر از خصوصی‌سازی می‌بینیم که حتی می‌تواند زیان‌ده باشد.
این کارشناس عنوان می‌کند: عملا تاکنون خودروسازان ما خصوصی‌سازی نشدند و خصوصی‌سازی بیشتر در حد یک شعار و حرف و شواف صورت گرفته و همان ذات و شکل قبلی را دارند.
پرداخت اعتبارات دولتی هم مشکل خودروسازان را حل نمی‌کند
صدرایی در عین حال متذکر می‌شود: تصویب اعتبار از سمت دولت هم بدون این‌که خودروساز برنامه مشخصی داشته باشد که از این تسهیلات می‌خواهد چه استفاده‌ای کند و بعدا چه بازدهی‌ای خواهند داشت، صرفا تکرار اشتباه‌های گذشته است.
وی تصریح می‌کند: تا زمانی که چشم این صنعت به دولت باشد و دائما از دولت کمک بخواهد و به استقلال نرسد و تا زمانی که نتواند با دنیای پیرامون ارتباط برقرار کند، مشکلات باز هم با اعتبارات پرداختی حل نخواهد شد.
این کارشناس صنعت خودرو عنوان می‌کند: اعتبار زمانی معنا پیدا می‌کند – مثل آنچه که در کشورهای دیگر در زمان‌های بحرانی پرداخت می‌شود – که در ازای یک برنامه تضمینی اتفاق بیفتد. این‌گونه که خودروساز به دولت تضمین دهد که با این اعتبارات خود را در یک بازه زمانی مشخص از بحران بیرون می‌آید و تبدیل به بنگاه سودده می‌شود و نقش سازنده‌ای دارد. وگرنه این اعتبارات هیچ فایده‌ای ندارد.
صدرایی یادآور می‌شود:
حالا این وسط یک گروه هم باید راه بیفتند که پول‌ها کجا خرج شد، چه شد و چه کار کردند. باز قیمت‌ها چرا بالا رفت؛ مگر به خودروساز اعتبار داده نشد؟ این داستان‌های تکراری باز هم به شکل های مختلف در کشور تکرار می‌شود؟
وی درباره آینده صنعت خودرو خاطرنشان می‌کند: آینده صنعت خودرو در ایران تنها در گرو مشارکت‌های جهانی است که در چارچوب یک برنامه کلان اقتصادی و صنعتی صورت بگیرد. در غیر این صورت این صنعت آینده‌ای ندارد و حتی بیشتر نزول می‌کند.
